“Quả ngọt” khi làm mới tác phẩm sân khấu

Sự sáng tạo này làm nhiều vở diễn cũ được khoác tấm áo mới, qua đó giúp nghệ thuật sàn diễn gần gụi, được khán giả yêu mến hơn.

Vài năm trở lại đây, nghệ thuật sàn diễn nước ta luôn thiếu vắng kịch bản mới quyến rũ. Điều này cộng hưởng với khó khăn về cơ sở vật chất, kinh phí dàn dựng nên nhiều hí viện chỉ hoạt động cầm chừng, thậm chí đã có đơn vị tư nhân phải đóng cửa. Trước bối cảnh ấy, nhiều nghệ sĩ đã tìm về những vở diễn cũ nhưng thay đổi về cách thể hiện, dàn dựng theo hơi thở thời đại để hợp với thị hiếu thẩm mỹ người xem ngày nay.

Gần đây, vở kịch nói Tin ở hoả hồng (tác giả Lưu Quang Vũ sáng tác năm 1982) đã được dựng lại bởi NSƯT Chí Trung. Theo đó, Tin ở hoa hồng đã đổi thay từ 71 trang kịch xuống còn 33 trang, từ 17 cảnh xuống còn 9 cảnh, thời lượng rút ngắn còn 90 phút (so với kịch bản gốc 180 phút) để hiệp với thời khắc hiện tại và để tụ hội truyền tải thông điệp chính với tiết tấu nhanh hơn. Vở diễn hướng đến đối tượng khán giả thanh thiếu niên, thành ra sàn diễn được thiết kế có màn hình Led và đồ họa hoạt hình 3D tương trợ trực tiếp bản diễn, các nhóm nhảy với âm nhạc đương đại sôi nổi, trẻ trung. Điều này sẽ tạo nên khung cảnh hợp với tâm lý giới trẻ, giúp họ thấy gần gụi hơn và đi đến cùng vở diễn. Nhà báo Lưu Minh Vũ (con trai kịch gia Lưu Quang Vũ) sau khi xem xong bản tổng duyệt Tin ở hoả hồng do NSƯT Chí Trung dàn dựng nhận xét: Bản dựng mới mang hơi thở tầng lớp đương thời, cách dàn dựng hiện đại với nhiều khối không gian diễn ra liên tục và không bị gián đoạn vì chuyển cảnh. NSƯT Chí Trung san sẻ: “Toàn bộ vở này là hài kịch. Tôi đưa cái gì đó thơ mộng, theo cách của trò trẻ con nhưng đằng sau đó lại là nỗi đau vì trẻ nít đi giải quyết chuyện người lớn. luật pháp được giải quyết ưng chuẩn trò con trẻ. Đấy là giá trị mấu chốt của vở diễn mà chúng tôi muốn gửi tới khán giả”.

Cảnh trong vở Tin ở hoa hồng (tác giả Lưu Quang Vũ) được dựng lại theo phong cách mới, công diễn đầu năm 2019.

Trước đó, nhiều tác phẩm sàn diễn cũ đã được khoác tấm áo mới để lại ấn tượng mạnh mẽ với khán giả. Tháng 11/2018, vở Quẫn nức danh của cố tác giả Lộng Chương sáng tác năm 1960, NSƯT Trần Lực dựng lại đã đến với khán giả. Vở diễn này trước đó đã đem lại giải Đạo diễn xuất sắc cho NSƯT Trần Lực, giải Bạc cho vở diễn và cho diễn viên trong Liên hoan sân khấu Thủ đô. Dựng lại Quẫn, NSƯT Trần Lực đã tạo ra một gương mặt khác, hoàn toàn mới mẻ cho cách làm cũ, đó là tiếng nói sân khấu tinh giảm, rõ ràng và thậm chí hoang vu của chủ nghĩa tả - ước lệ. sân khấu vở Quẫn mở ra tối giản hết mức, có lúc không thấy đạo cụ gì. Cảnh diễn chính phía trước, đằng sau luôn có lớp người áo đen lột ra “tâm” của nhân vật. Bên cạnh đó, vở diễn có sự tươi mới bằng âm nhạc, nhân tố hình thể và sự tươi của lớp diễn viên trẻ. Đặc biệt, ngôn ngữ gần gụi với khán giả trẻ, đôi khi khán giả bật cười với cách dùng từ thời mạng tầng lớp bây chừ. Đạo diễn dùng chiếc hòm đựng vàng thay bục bệ. Hòm đặt giữa sân khấu và trở nên trọng điểm câu chuyện, làm nảy sinh những tình huống kịch. Điều này cho thấy Quẫn qua bàn tay đạo diễn của NSƯT Trần Lực khác vở hài kịch nguyên gốc, vì đạo diễn không chú trọng xây dựng các tình huống để gây cười mà tiếng cười bật lên từ tiếng nói thoại, điệu bộ, hành động của nhân vật.

ngoại giả, tuồng tích dân gian Nghêu Sò Ốc Hến nổi tiếng Việt Nam từng được đạo diễn - NSND Lê Khanh làm mới với nhiều sáng tạo. Chủ đề của nó vẫn là sự phê phán thói cửa quyền từng lớp thống trị xưa nhưng cũng là tấm gương đề đạt dịch thuật đà nẵng tầng lớp ngày nay. Từ những cấu tứ hấp dẫn, hí hước... vở kịch Nghêu Sò Ốc Hến của NSND Lê Khanh có được sự “trẻ hóa” từ đầu đến cuối. Khán giả xem vở diễn này thấy được hình tượng Thị Hến là hiện thân của người phụ nữ Việt Nam đương đại, sáng dạ, ứng biến mọi cảnh huống rất tinh tế và vô cùng khôn khéo. Vở diễn này còn tạo ấn tượng mạnh khi sân khấu được trang trí như bức tranh dân gian Việt Nam với manh chiếu, lá sen, con chuồn chuồn...

thực tại trên cho thấy, các nghệ sĩ vẫn đang nạm làm mới vở diễn cũ để sàn diễn không bị tụt lại trong thời đại văn hóa giải trí nghe nhìn bùng nổ như giờ. Việc khoác áo mới cho vở diễn cũ cho thấy các nghệ sĩ trong nghề không ngừng cố gắng đổi thay cách cảm, cách nghĩ, cách nom, phản biện và cách phản chiếu hiện thực... để đáp ứng sự kỳ vọng của khán giả. Đặc biệt, một số nghệ sĩ sân khấu đã biết cách sáng tạo ra những ngôn ngữ hình thể mới, giàu sức biểu cảm từ kịch bản sẵn có, kết hợp với sáng tạo của các thành phần nghệ thuật và các nguyên tố kỹ thuật đương đại để tạo nên những vở diễn không còn một màu trong cách thể hiện.

Sơn Tùng